Test: czy tkwisz w toksycznym związku?

Alexander Urtula czuje, jak trucizna powoli się rozprzestrzenia. Sączona dzień po dniu, tydzień po tygodniu, miesiąc za miesiącem toruje sobie drogę w organizmie 22-latka – jednak nie za pośrednictwem układu krwio­nośnego, lecz synaps. Każdy SMS od ukochanej coraz bardziej zatruwa mu myśli. Lęk przed porzuceniem i uzależnienie od niej stają się coraz silniejsze, a upokorzenia, jakie każe mu znosić, coraz większe. Proces jest powolny, lecz w końcu prowadzi do przedawkowania – życie Amerykanina kończy się gwałtownie 20 maja 2019 roku. Po ponad 47 tysiącach wiadomości tekstowych, jakie dostał od swojej dziewczyny Inyoung You w ciągu ostatnich dwóch miesięcy trwającego półtora roku związku, przestaje w końcu odpisywać. Wchodzi na dach wielopoziomowego parkingu i skacze. Tego samego dnia miał odebrać dyplom ukończenia Boston College. Jak sprawy mogły zajść aż tak daleko?    

„Masz mnie na własność, całego, tylko Ty. Masz całkowitą kontrolę nade mną: psychiczną i emocjonalną” 

SMS wysłany przez Alexandra Urtulę do swojej dziewczyny 

Alexander Urtula padł ofiarą toksycznej osoby. Ukochana zatruwała jego myśli i uczucia, aż w końcu stracił chęć do życia. Już na początku relacji zażądała, żeby zerwał wszelkie kontakty z przyjaciółmi i rodziną – You udało się doprowadzić do izolacji społecznej swojej ofiary m.in. groźbami, iż zrobi sobie krzywdę, jeżeli nie spełni jej żądań. Pisała na przykład: „Jeśli nie zrobisz tego, co mówię, nagram swoje samo­bójstwo, a przedtem powiem, że to twoja wina”. W trakcie kolejnych miesięcy miłosne wiadomości przeplatają się z przesłaniami pełnymi nienawiści. Alexander nie wie, co myśleć, jego poczucie własnej wartości kurczy się coraz bardziej.

Na krótko przed śmiercią zbiera się na odwagę i pisze do dziewczyny: „Czuję się jak Twój niewolnik. Masz mnie na własność, całego, tylko Ty. Masz całkowitą kontrolę nade mną: psychiczną i emocjonalną. Dyktujesz mi, na ile mogę być szczęśliwy”. W odpowiedzi czyta: „Wyświadcz mi przysługę i się zabij”. W listopadzie 2019 roku Inyoung stanęła przed sądem z zarzutem nieumyślnego spowodowania śmierci. 

Przypadek Alexandra Urtuli pokazuje, do czego zdolni są toksyczni ludzie. I nawet jeśli zdecydowana większość ich relacji z ofiarami nie ma tak dramatycznego przebiegu, to nie należy lekceważyć zagrożeń stwarzanych przez tego rodzaju manipulantów. Dotyczy to nie tylko związków. Koledzy ze szkoły, współ­pracownicy, przyjaciele – badania pokazują, iż prawie każdy z nas ma na co dzień kontakt z przy­najmniej jedną osobą, która swoim ego­centrycznym lub socjopatycznym zachowaniem chce nam świadomie zaszkodzić, by czerpać z tego korzyści. Nierzadko na pierwszy rzut oka agresorzy chcą dla nas jak najlepiej, jednak potajemnie pracują nad naszą porażką, by podbudować poczucie własnej wartości, wspomóc karierę lub dlatego, że dręczenie innych najzwyczajniej w świecie ich bawi.

Choć motywy działania i strategie przez nich stosowane znacznie się różnią, to osoby takie łączy co najmniej jedna rzecz:

"Pozbawiają nas energii, podkopują poczucie własnej wartości, sprawiają, iż czujemy się wściekli, a często także bezbronni. Po spotkaniu z nimi z irytacją staramy się dociec, co się właściwie przed chwilą stało" – wyjaśnia psycho­lożka Silke Weinig.

Badacze nazywają to zjawisko wampiryzmem energetycznym, ponieważ po zetknięciu się z takim człowiekiem czujemy się, jakby ktoś wyssał z nas całą moc. To z kolei zwiększa nie­pewność. "Zanika zdolność osądu, szwankuje pamięć, ponieważ taka osoba nieustannie zniekształca nasze postrzeganie" – tłumaczy pedagożka społeczna Tanja Grund­mann, autorka książki na temat toksycznych związków. Właśnie takie zaburzenie percepcji dotknęło Alexandra Urtulę, który za zmanipulowane myśli zapłacił życiem. Poza tym tego rodzaju mentalne przeciążenie może oddziaływać nie tylko na psychikę, ale i cały organizm.

„Gdy stykamy się z toksyczną osobą, nasz mózg przechodzi w tryb alarmowy” 

Jay Johnson, specjalista w dziedzinie treningu mentalnego 

 

To równie fascynująca, co nowa dziedzina badań. Naukowcy dopiero od kilku lat intensywnie zajmują się fenomenem takich związków i badają ich mechanizmy oraz wpływ na zdrowie ofiar. Okazuje się, iż spektrum toksyczności jest szerokie. Do łagodnych objawów zatrucia należą: chwilowa frustracja, wściekłość i brak zrozumienia. Jeśli jednak jad jest sączony przez dłuższy czas, może stać się groźny dla życia.

Człowiek pozostający w takiej relacji nieustannie walczy o przetrwanie, a ciągły stres skutkuje wyczerpaniem. "Gdy stykamy się z toksyczną osobą, nasz mózg przechodzi w tryb alarmowy. Wydzielają się hormony stresu, czyli adrenalina i kortyzol. Umysł pracuje na zwolnionych obrotach, znajdujemy się w tzw. trybie fight or flight, czyli walki lub ucieczki" – tłumaczy Jay Johnson, renomowany amerykański specjalista w dziedzinie treningu mentalnego. Jakie są tego skutki? Z analiz przeprowadzonych w USA wynika, że u ludzi tkwiących przez długi czas w toksycznym związku zwiększa się ryzyko wystąpienia zawału serca. Inne testy dowodzą, iż skutkiem może być także depresja, bez­senność oraz utrata wagi. Z kolei Michael Marmot, profesor epidemiologii i zdrowia publicznego z Londynu, w ramach długofalowego badania o nazwie Whitehall II odkrył, że zatrute stosunki potrafią doprowadzić do przed­wczesnej śmierci partnera. Dlatego eksperci radzą, aby zakończyć wszystkie takie relacje – niezależnie od tego, jak długo trwają, jak są bliskie lub dla nas ważne. Kto czuje się zbyt zależny, powinien budować nowe więzi, co pomoże mu stopniowo zredukować pod­porządkowanie toksycznej osobie.

Czy tkwisz w toksycznym związku?

Przeczytaj uważnie 10 poniższych pytań. Jeśli na więcej niż cztery odpowiesz twierdząco, prawdopodobnie tkwisz w toksycznym związku.

1. Czy często przyznajesz partnerowi/-ce rację tylko po to, by uciec spod presji?

2. Czy wierzysz partnerowi/-ce bardziej niż sobie?

3. Czy partner/-ka stara się jak najbardziej ograniczyć twój kontakt z rodziną i przyjaciółmi?

4. Czy przed wejściem w ten związek czułaś/-eś się bardziej atrakcyjna/-y i miałaś/-eś więcej energii?

5. Czy często odczuwasz wyrzuty sumienia w stosunku do partnera/-ki, nawet jeśli nie ma ku temu powodu?

6. Czy masz wrażenie, że rzadko udaje ci się zadowolić partnera/-kę?

7. Czy w związku coraz częściej odczuwasz ekstremalne emocje – za­równo pozytywne, jak i negatywne?

8. Czy często masz poczucie, iż partner/-ka czepia się każdego twojego słowa?

9. Czy na myśl o spotkaniu z partnerem/-ką odczuwasz stres?

10. Czy słyszysz od znajomych, że partner/-ka źle mówił/-a o tobie za twoimi plecami?